Hoe een energiehub kansen biedt bij netcongestie op bedrijventerreinen

De energietransitie en netcongestie staan op gespannen voet. Terwijl de vraag naar elektriciteit sterk toeneemt, loopt het stroomnet steeds vaker tegen zijn grenzen aan. Het gevolg? Duurzame ambities en bedrijfsgroei schuiven op de lange baan. Toch biedt samenwerking een oplossing, in de vorm van energiehubs. Op bedrijventerrein Schelluinen-West in Gorinchem zijn de eerste stappen gezet om zo’n hub te realiseren. Hoe pak je dat aan, wat is er nodig en - niet onbelangrijk - wat levert het op?

Wat is een energiehub en waarom werkt het?

Een energiehub is een samenwerking tussen bedrijven in een bepaald gebied, waarbij ze hun energieverbruik op elkaar afstemmen en slim verdelen. Omdat niet elk bedrijf op hetzelfde moment een piek in energieverbruik heeft, kan de beschikbare capaciteit op het bedrijventerrein efficiënter worden benut door vraag en aanbod over de kavelgrenzen heen te balanceren. Door samen afspraken te maken over hoe we de beschikbare capaciteit benutten, voorkomen we overbelasting van het elektriciteitsnet. Dit biedt bedrijven die door netcongestie geen nieuwe aansluiting kunnen krijgen alsnog de kans om te verduurzamen en te groeien.

Slim energiemanagement op Schelluinen-West

Op bedrijventerrein Schelluinen-West konden bedrijven door netcongestie geen extra netcapaciteit krijgen om hun duurzame plannen te realiseren. Een flinke bottleneck voor de ontwikkeling van het bedrijventerrein, dat voornamelijk is gericht op bedrijven in transport, logistiek en distributie. De oorlog in Oekraïne en de stijgende gasprijzen maakten dit vraagstuk nóg urgenter, omdat de continuïteit van sommige bedrijven hierdoor in gevaar was. Een groep ondernemers besloot daarom samen te zoeken naar een oplossing om onafhankelijk te worden van het elektriciteitsnet en de energiekosten zo laag mogelijk te houden. Opties zoals windmolens of biovergisting werden overwogen, maar het werd snel duidelijk dat de oplossing niet in één klap gerealiseerd kon worden. Een energiehub bleek dé weg vooruit en vormt de basis voor hun ambities.

De stappen naar een energiehub

Inzicht in energieverbruik 

Het opzetten van een energiehub begint met een beeld van het huidige en toekomstige energieverbruik. Vaak blijkt dat er, ondanks de uitdagingen van netcongestie, capaciteit onbenut blijft. Dit was ook het geval op Schelluinen-West, waar slechts 30% van de totale gecontracteerde capaciteit werd gebruikt. Door bedrijfsprocessen beter op elkaar af te stemmen en gezamenlijk te opereren, ontstaat er meer ruimte voor groei. Dat vraagt wel om lef en openheid. Bedrijven moeten bereid zijn hun toekomstplannen te delen en samen te zoeken naar de beste collectieve oplossingen. 
“Dit initiatief moet echt vanuit de bedrijven komen,” benadrukt Martijn Hamelink (netcongestie-expert bij Equans. "We zien te vaak dat gemeenten een hub aanwijzen, maar zonder betrokkenheid van de bedrijven werkt dat niet. Samenwerking en een gedeeld probleem zijn de basis."

Van individueel naar gezamenlijk energiemanagement 

Zodra het energieverbruik duidelijk is, kan de samenwerking vorm krijgen. Veel bedrijven hebben al hun eigen systemen die voor hen goed werken, maar deelname aan een energiehub vereist een overstap naar een collectief systeem. Dit vraagt om flexibiliteit en vertrouwen. Sommige bedrijven zien op voorhand de voordelen al, terwijl andere eerst bewijs willen zien.

Een belangrijk aspect van de samenwerking is dat bedrijven binnen de energiehub afhankelijk worden van elkaar. Ondernemers met eigen assets, zoals batterijen of zonnepanelen, kunnen deze delen met het collectief. Dit levert voordelen op voor de hele groep en kan tegelijkertijd een extra inkomstenstroom genereren voor het bedrijf dat de capaciteit deelt. Voor een effectieve samenwerking is het belangrijk om jaarlijks te evalueren en optimalisaties door te voeren. Bedrijven kunnen verhuizen, failliet gaan of nieuwe deelnemers kunnen zich aansluiten, wat vraagt om een flexibel en goed georganiseerd systeem om de energiehub duurzaam succesvol te houden.

Financiering van de energiehub 

De volgende vraag is hoe je zo’n energiehub financiert. Dit begint met een goede verkenning van de investeringsbereidheid en het vinden van de juiste expertise om de hub te ontwikkelen. Zodra de noodzaak helder is, volgt een ontwikkelplan waarin juridische en financiële afspraken worden vastgelegd. Denk hierbij aan investeringen in assets zoals batterijen, laadinfra, windmolens of zonneparken. Ook moet duidelijk worden hoe de kasstromen georganiseerd worden: wat valt onder het collectief en wat blijft bij de individuele bedrijven? De technische, financiële en juridische mogelijkheden zijn aanwezig, maar de echte uitdaging ligt in het creëren van een sterke samenwerking tussen de bedrijven.

Opereren als één entiteit: de coöperatie

De oprichting van een coöperatie is de formele stap die bedrijven in staat stelt om samen te opereren als één entiteit binnen de energiehub. Deze coöperatie fungeert als organisatorisch en juridisch fundament, waarmee energiebeheer kan worden georganiseerd en gezamenlijke investeringen kunnen worden gedaan. Zo’n coöperatie is net een startend bedrijf, waarbij statuten opgesteld moeten worden, een ledenreglement ingevoerd en een contract met een serviceprovider geregeld moet worden.

Afsluiten van een Groeps-TO

Is de coöperatie een feit? Dan kan het contract bij de netbeheerder officieel worden afgesloten: de Groeps-TO. Dit contract vormt de basis voor de collectieve energievoorziening binnen de hub. Het grote voordeel van een Groeps-TO is dat het niet alleen de huidige capaciteit efficiënter gebruikt, maar ook direct ruimte biedt voor nieuwe bedrijven. Bedrijven die door netcongestie geen extra capaciteit konden krijgen, kunnen nu toch deelnemen en groeien. Dit biedt een oplossing voor zowel bestaande als nieuwe bedrijven op het bedrijventerrein. Bovendien zorgt de Groeps-TO ervoor dat bedrijven verduurzamen en tegelijkertijd ook kosten besparen door collectief te opereren.

Een Groeps-TO is geen statisch contract en kun je aanpassen aan veranderende omstandigheden, zoals nieuwe deelnemers, verhuizingen of faillissement. Het energiehub-bestuur staat aan de lat om hiermee om te gaan en de samenwerking en het contract door te ontwikkelen. Door regelmatig te evalueren en bij te sturen, blijft de energiehub flexibel en toekomstbestendig.

Toekomstgericht samenwerken basis voor energiehub

Een energiehub is geen snelle oplossing, maar een langetermijnstrategie die vraagt om betrokkenheid en continuïteit, zowel vanuit bedrijven als de politiek. Het succes van een energiehub valt of staat met de houding van de deelnemende bedrijven. Bedrijven moeten bereid zijn om flexibel te zijn, open te communiceren en actief samen te werken aan gedeelde doelen. Kopgroepen zoals die op bedrijventerrein Schelluinen-West ontwikkelen nu blauwdrukken voor samenwerking, wat andere bedrijventerreinen helpt om sneller hun eigen energiehub te realiseren. Zo kunnen bedrijven door slimme samenwerking hun duurzame ambities waarmaken, zelfs in tijden van netcongestie. 

Dit artikel is tot stand gekomen naar aanleiding van een rondetafelgesprek tijdens het event Recharge Earth. Het gesprek werd onder andere gevoerd door Rokus Vlot (Vlot Logistics), Martijn Hamelink (netcongestie-expert bij Equans) en Jan-Willem Vogels (Business Development Manager Energietransitie bij de Rabobank).