Onafhankelijk worden van de netbeheerder: hoe bedrijven met een gesloten distributiesysteem netcongestie kunnen omzeilen

Netcongestie vraagt soms om onorthodoxe oplossingen. Kan elektriciteit bijvoorbeeld ook helemaal lokaal worden opgewekt en verbruikt? Het Smart Grid Flevoland is een nauwe samenwerking tussen Equans, energiebedrijven, afnemers en overheden. Grootverbruikers kunnen hiermee toch extra (duurzame) elektriciteit krijgen, ondanks krapte op het stroomnet. Wanneer is zo’n gesloten distributiesysteem een oplossing voor bedrijven? En waar moet je rekening mee houden?

Smart Grid Flevoland

Het Smart Grid Flevoland is een innovatief, privaat elektriciteitsnetwerk dat vraag en aanbod van stroom slim op elkaar afstemt. Het gesloten distributiesysteem (GDS) is een combinatie van duurzame opwekinstallaties, energieopslag en energietoepassingen. Het stelt lokale bedrijven in staat om hun duurzaamheidsdoelstellingen te halen, ook wanneer het reguliere stroomnet geen ruimte heeft voor nieuwe aansluitingen. In Lelystad is een stroomnet gerealiseerd waarop 37 windmolens zijn aangesloten, 6 zonneparken met circa 500.000 zonnepanelen, en 36MVA aan batterijen. Het is een grotendeels zelfvoorzienend systeem dat slechts over een beperkte reguliere netaansluiting beschikt. Twee lokale grootverbruikers van stroom, McCain Food en Marfo, zijn van plan hun elektriciteit via dit netwerk af te nemen. Zo worden ze minder afhankelijk van de netbeheerder en kan de geplande elektrificatie van productieprocessen doorgaan. Door intensief samen te werken met technisch dienstverleners en overheden veranderen de bedrijven van gebruikers van het stroomnet in volwaardige spelers in het energiesysteem.

Gesloten distributiesysteem betekent samenwerken

Hoe werkt het opzetten van zo’n systeem? De belangrijkste voorwaarde is dat bedrijven met elkaar willen samenwerken aan zo’n privaat elektriciteitsnet. Maar vaak kennen grootverbruikers van stroom elkaar niet, en zijn slecht op de hoogte van bedrijven in de omgeving die ook met netcongestie kampen. In Lelystad vonden de partijen elkaar via de gemeente. Die constateerde dat slechts een handvol bedrijven goed is voor de helft van de totale energievraag in de stad. Door specifiek met grootverbruikers in gesprek te gaan over hoe zij kunnen elektrificeren en verduurzamen, kwam de mogelijkheid van een GDS in beeld.

Onafhankelijke netbeheerder

In het GDS functioneert Equans als onafhankelijk netbeheerder, die aan allerlei wettelijke vereisten moet voldoen om te mogen opereren op de energiemarkt. De aangesloten producenten en gebruikers delen één aansluiting op het openbare net. Dit verlaagt de transportkosten die afnemers aan de regionale of landelijke netbeheerder moeten betalen aanzienlijk. De kosten voor de onafhankelijke netbeheerder worden onder de aangesloten partijen verdeeld. Binnen het private stroomnet is het voor bedrijven mogelijk om de elektriciteitsvraag uit te breiden. Het staat hen in principe vrij om de juiste partners te zoeken voor de inkoop van hun stroom. Wel hebben veel producenten binnen het GDS langjarige contracten lopen voor de levering van elektriciteit. De doelstelling is om zoveel mogelijk stroom onderling te leveren.

Vraag en aanbod van energie matchen

Een GDS kan niet zonder een uitgebreide analyse van zowel vraag als aanbod van elektriciteit in het systeem. Bedrijven hebben vaak niet volledig in beeld hoe hun stroomvraag er precies uitziet. En zeker langjarige projecties zijn ingewikkeld, aangezien die van veel variabelen afhankelijk zijn. Welke productieprocessen kunnen geëlektrificeerd worden? Op welke termijn is dat haalbaar? En in welke mate worden productielijnen binnen nu en 15 jaar opgeschaald? Via simulaties wordt de toekomstige stroomvraag door de onafhankelijke netbeheerder kaart gebracht. Die worden naast simulaties van de stroomproductie gelegd: hoeveel elektriciteit gaan zon en wind opwekken, en hoeveel batterijcapaciteit is er beschikbaar? 

Het vergelijken van stroomprofielen leidt tot een verwachting van de restvraag die aan het reguliere net moet worden gedaan. In Flevoland bleek dat maar liefst 90 procent van de tijd voldoende duurzame stroom in het GDS beschikbaar is om in de stroomvraag te voorzien. Met de bestaande netaansluiting kan in nog eens 9,5 procent van de tijd stroom geleverd worden. Voor de resterende 0,5 procent wordt momenteel onderzocht waar extra flexibiliteit gevonden kan worden. In de stroomvraag van de bedrijven, via GDS-batterijen, of met batterijen die bij de gebruikers achter de meter worden geplaatst.

Schaalvoordeel

Schaalgrootte werkt in het voordeel van een gesloten distributiesysteem. Een diverse mix van energiebronnen en batterij-opslag garandeert de beschikbaarheid van stroom gedurende de dag en door het jaar heen – een randvoorwaarde om onafhankelijker van het reguliere stroomnet te worden. Ook de afnemers zijn idealiter grote tot zeer grote ondernemingen. Dat zorgt voor voldoende organisatorisch vermogen en geeft een duidelijke richting aan het proces. Een GSD is door de vele lokale factoren, zoals de beschikbaarheid van (groene) stroom en de uitgebreide afstemming tussen een groot aantal partijen, een organisatievorm die niet zomaar overal kan worden uitgerold. Tegelijkertijd zijn juist dit type grootschalige oplossingen hard nodig om het nijpende probleem van netcongestie te verlichten.

Dit artikel is tot stand gekomen naar aanleiding van een gesprek tijdens de Energeia Energy Day. Het gesprek werd onder andere gevoerd door Wieger Droogh (CEO van Equans Nederland), Martijn Hamelink (netcongestie-expert bij Equans), Sylvain van Ligtenberg (Energieregisseur bedrijventerrein Lelystad) en Walter van Genderen (Sustainability Engineering Lead bij McCain Foods).